ميرزا يونس معروف به ميرزا كوچك فرزند ميرزا بزرگ، در سال 1259 شمسي در رشت به دنيا آمد. سال‌هاي نخست عمر را به آموختن مقدمات علوم ديني سپري كرد و در سال 1286، در گيلان به صفوف آزادي‌خواهان پيوست و براي سركوب محمدعلي شاه روزانه تهران شد.
همزمان با اوج‌گيري نهضت مشروطه، شماري از آزادي‌خواهان رشت، كانوني به نام مجلس اتحاد تشكيل دادند كه ميرزا كوچك خان هم كه در آن دوران يك طلبه بود، به آنها پيوست.
درسال 1294 به جاي مجلس اتحاد، هيأت اتحاد اسلام، از يك گروه هفده نفري در رشت تشكيل گرديد كه بيشتر اعضاي آن روحاني بودند و ميرزا كوچك خان عضو مؤثر آن بود. به زودي ميرزا، رهبري اين گروه را بر عهده گرفت و پس از اشغال ايران توسط ارتش روسيه تزاري، به مبارزه با اين ارتش پرداختند و روستاي كسما در ناحيه فومن را مركز كار خود قرار دادند. اين هيأت بتدريج گسترش يافته و بخش وسيعي از شمال كشور زير نفوذ آن درآمد و به نهضت جنگل و حزب جنگل مشهور شد. نهضت جنگل فعاليت‌هاي نظامي مختلفي را بر ضد نيروهاي روسي و انگليسي در شمال ايران انجام داد. اما بتدريج دچار اختلافات داخلي گرديد و برخي از سران آن تسليم و يا اعدام شدند.
پس از تسليم خالو قربان، نيروهاي دولتي وارد رشت شدند و چون مذاكرات صلح با جنگلي‌ها به نتيجه نرسيد، به تعقيب نيروهاي جنگل پرداختند. برخي از نيروها متفرق و برخي تسليم و تعدادي نيز كشته شدند. در چنين وضع سختي ميرزا کوچک خان در سرماي شديد زمستان از همسرش خداحافظي كرده و به اعماق جنگل‌ها رفت تا در فرصتي مناسبت بتواند نيروهاي پراكنده را سازماندهي كند؛ اما در اثر سرماي شديد به شهادت رسيد.
درباره روحیات میرزا نوشته اند: میرزا بسیار مهربان بود و با سالمندان و افراد ضعیف با عطوفت و خشوع بر خورد می کرد. بسیار فروتن بود. با برنامه ورزش می کرد و جلسات منظم شاهنامه خوانی و قرائت قرآن را در پایگاه نهضت جنگل برپا می نمود.
